Adet Gecikmesi Neden Olur?
Kadınların normal adet döngüsü 21-35 gün ara ile olur. Yani adetin 1. gününden diğer adetin 1. gününe kadar olan süre 21 günden kısa olmamalı, 35 günden de uzun olmamalıdır.
Yeni adet görmeye başlayan bir genç kızda, hormonlar tam düzene girmediği için, ilk 2 yıl regl gecikmesi olabilir. Ya da menopoz sürecine girmiş kadınlarda adetler gecikebilir. Bu yazımızda çoğu kadının yaşadığı adet gecikmesinin en sık nedenlerini sizlere açıklayacağım.
Regl Nedir? Nasıl Olur?
Adet gecikmesinin nedenlerini anlayabilmek için önce “Adet (regl) nasıl olur?” sorusunu açıklayalım.
Üreme çağındaki bir kadında beyinden salgılanan FSH hormonunun etkisiyle yumurtalıktan her ay 1 yumurta büyümeye başlar. Bu yumurtaya dominant folikül adı verilir. Bu folikülden östrojen hormonu salgılanır. Salgılanan östrojen hormonunun etkisiyle de rahim duvarı kalınlaşır. Yumurta belli bir büyüklüğe ve olgunluğa geldiğinde beyinden LH hormonunun salgılanması tetiklenir. LH hormonu da yumurtanın çatlamasını sağlar (ovulasyon).
Yumurta çatladıktan sonra yumurtalıktan yumurta atılır ve fallop tüpleri tarafından spermle karşılaşabilmesi için yakalanır. Yumurtalıktan yumurta atıldıktan sonra dominant folikül korpus luteuma dönüşür.
Korpus luteum progesteron hormonu salgılar. Bu hormon bebeğin rahime tutunabilmesi için rahimde gerekli bazı değişiklikler yapar. Çatlayan yumurta eğer tüpte spermle karşılaşırsa gebelik olur. Spermle karşılaşmazsa da korpus luteum 14 günde yok olur ve progesteron hormonu azalmaya başlar. İşte adet kanaması aslında progesteron çekilme kanamasıdır.
Beyin ve yumurtalık arasındaki hormonal dengede olan en ufak bir bozukluk regl gecikmesine neden olur.
Adet Gecikmesi Neden Olur?
Adet gecikmesinin en sık nedeni gebeliktir. Bu nedenle cinsel olarak aktif olan bir kadının öncelikle gebelik testi yaptırması gerekir. Tam ilişki olmadan da gebelik olabileceği unutulmamalıdır. O yüzden, bakire ama cinsellik yaşayan kızların da mutlaka gebelik testi yaptırması gerekir.
İdrarla yapılan gebelik testleri bazen yanlış sonuç verebilir. Yani gebelik olsa bile sonuç negatif çıkabilir. Bu nedenle mutlaka gebeliğin kanda BHCG bakılarak ekarte edilmesi gerekir.
Hamilelik Dışında Adet Gecikmesi Neden Olur?
Hamilelik dışında adet gecikmesinin en sık nedenleri şu şekilde sıralanabilir.
Bağlı Adet Gecikmesi
Aşırı stres beyindeki hipotalamusu etkileyerek hormonlarda bozulmaya, bu da adetin gecikmesine neden olabilir. Çünkü yumurtalıklardan hormon salgılanmasını beyinde bulunan hipotalamus düzenler. Bu nedenle stres, hava değişikliği gibi dış faktörler hipotalamusu etkileyerek hormonal düzeni bozabilir.
Kilo Alıp Vermeye Bağlı Regl Gecikmesi
Aşırı kilolu olmak da aşırı zayıf olmak da hormonal dengeyi bozarak adetlerde gecikmeye neden olabilir. İdeal kilo vücut kitle indeksine (VKi) göre belirlenir. Kilo, boyun karesine bölünerek VKİ’i hesaplanır.
VKİ’nin 19-25 kg/m2 olması normaldir. Eğer 19’dan küçükse aşırı zayıf, 25’den büyükse kilolu kategorisine girer. İdeal kiloda olunması sağlanarak adetler düzene sokulabilir.
Aşırı Egzersiz ve Regl Gecikmesi
Yoğun ve ağır spor yapmak da beyindeki hipotalamusu etkileyerek adetlerin bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle atletlerde ve balerinlerde adet gecikmesi problemleri daha sık görülür.
Polikistik Over Sendromu (PKOS)
Normalde her ay kadınlarda 1 yumurta gelişir ve çatlar. PKOS’da yumurta çatlayamaz ve yumurtalıklarda normalden fazla androjen (erkeklik hormonu) üretilmeye başlar. Bu da adet görememe, kıllanma, sivilcelenme ve kilo artışına neden olur.
Polikistik over sendromu her 10 kadından 1’inde görülen hormonal bir bozukluktur ve tedavi edilmezse kısırlığa (infertilite) neden olabilir.
PKOS tanısı koymak için
- Ultrasonda yumurtalıkların polikistik görünümde olması
- Adetin 3. Gününde bakılan hormon tahlilinde LH/FSH oranının >2 olması
- Adet gecikmesi, tüylenme, sivilcelenme (akne) ve kilo artışı şikayetlerinin olması
3 kriterden 2 tanesi var ise PKOS tanısı konur.
Doğum Kontrol Yöntemleri
Doğum kontrol hapları, hormonlu spiral, cilt altı implantları, aylık veya 3 aylık iğneler gibi doğum kontrol yöntemleri hormonal içerikleri nedeniyle adetlerde gecikmeye neden olabilir. Adet gecikmesinin altında yatan başka bir neden yoksa bu durum normal kabul edilebilir.
Tiroid Bozuklukları
Tiroid hormonunun fazla çalışması da, az çalışması da adet düzenini bozabilir. Bu nedenle adet düzensizliği ile başvuran bir hastada mutlaka tiroid hormon düzeyine bakmak gerekir. Tiroid hormonları ilaçla normal düzeye getirildiğinde, regl de düzenlenecektir.
Erken Menopoz
Normalde ülkemizde menopoza girme yaşı 48’dir. 40 yaşından önce menopoza girilmesi durumunda buna erken menopoz denir. Erken menopozda hastalar geç adet görmeye başlar veya adetler birden kesilir. Bu nedenle sürekli regl gecikmeleri ya da adet düzensizliği yaşayan hastalarda adetin 2. veya 3. günü hormon profiline bakmak gerekir.
Emzirme
Emziren kadınlar ilk 1 yıl adet görmeyebilir veya adet görse bile adetleri düzensiz olabilir. Ancak adet olunmayan bu 1 yıllık dönem gebe kalınmayacağı anlamına gelmez. Emzirme doğumdan sonra sadece 3 ay gebelikten korur. Bu açıdan kadının dikkatli olması gerekir.
Doğumdan sonra 1 yıl geçmesine rağmen hala adet gecikmesi varsa muayene olunması ve gerekli tedavinin yapılması gerekir.
Adet Gecikmesi En Fazla Kaç Gün Normaldir?
Kadınlarda adet döngüsü 21-35 gün aralıklarla olur. Bu da demek oluyor ki adetin 1 hafta erken veya geç olması normal kabul edilir. Yani adet gecikmesi en fazla 7-10 gün olduğunda normal kabul edilir.
Ayrıca mevsimsel geçişlerde veya hava değişikliğinde de adet gecikmesi olabilir ve normal kabul edilir. Ancak yılda 2 defadan fazla adet gecikmesi olması normal kabul edilmez ve araştırılması gerekir.
Adet Gecikmesinde Ne Gibi Belirtiler Olur?
Adet gecikmesi belirtileri ile hamilelik belirtileri benzerdir. Bu nedenle gebe olup olmadığı mutlaka kanda gebelik testi ile ortaya konmalıdır.
Adet gecikmesi belirtileri şunlardır;
- Kasık ağrısı
- Memelerde hassasiyet
- Şişkinlik
- Kilo alma
- Bulantı, kusma
- Baş ağrısı
- Sinirlilik
- Duygusallık
- Sivilcelenme
- Tüylenme
Bekarlarda Adet Gecikmesi Neden Olur?
Bekarlarda ya da cinsel ilişkisi olmayanlarda adet gecikmesi gebelik dışında diğer sebepler nedeniyle olabilir. Bekarlara eğer ilişkisi yoksa gebelik testi yaptırmaya gerek yoktur. Ancak ilişki olmadan yani penis vajinaya girmeden de gebe kalınabilir. Bu nedenle eğer böyle bir öyküsü varsa bekar kızın yine de gebelik testi yaptırmak gerekir.
Adet Gecikmesi Durumunda Ne Yapılmalı?
Sonuç olarak adet gecikmesi olan bir kadın öncelikle gebelik testi yaptırmalıdır. Eğer adet gecikmesi sürekli tekrarlıyorsa ve 1 haftadan fazla regl gecikmesi yaşanıyorsa, bu durum bazı jinekolojik problemlerin habercisi olabilir.
Bu nedenle adet gecikmesi yaşayan bir kadın öncelikle kadın hastalıkları ve doğum bölümüne gitmeli, adet gecikmesinin nedeni ortaya konmalı ve sebebe yönelik tedavi almalıdır.
Adet gecikmesi tedavisi için kullanılan ilaçlar içerisinde progesteron olan ilaçlardır. Adet söktürücü ilaçlar tablet veya iğne formunda olabilir. Östrojen etkisiyle kalınlaşmış olan rahim duvarı progesteron kullanıp bırakılarak adetin gelmesine neden olur.
Adet söktürücü ilaçların etkili olabilmesi için rahim duvarının östrojen etkisiyle kalınlaşmış olması gerekir. Eğer vücutta östrojen yoksa, yani rahim duvarı inceyse adet söktürücü ilaçlar adeti sökmez.
Rahim duvarı ince olan hastalarda adetin olması için hem östrojen hem progesteron içeren ilaçların kullanılması gerekir. Bunun için de en sık kullanılan ilaçlar doğum kontrol haplarıdır. Adet olmak için evde yapabileceğiniz yöntemler için ilgili diğer yazımı okuyabilirsiniz.
Sağlıkla ve sevgiyle kalın…
Referanslar
- Treloar A.E., et al. Variation of the human menstrual cycle through reproductive life. Int J Fertil. 1967;12(1 Pt 2):77–126. [PubMed]
- Angst J, Sellaro R, Stolar M, Merikangas KR, & Endicott J (2001). The epidemiology of perimenstrual psychological symptoms. Acta Psychiatrica Scandinavica, 104(2), 110–116.
- Harlow SD. Menstrual Cycle Changes as Women Approach the Final Menses: What Matters? Obstet Gynecol Clin North Am. 2018 Dec;45(4):599-611.
