Yumurta Dondurma Nedir? Nasıl Yapılır? Yumurtaları Dondurma İşlemi Bakirelere Yapılır mı?

Günümüzde kadınlar, hem kariyer hem de yaşam planlamaları doğrultusunda annelik sürecini daha bilinçli ve kontrollü şekilde erteleyebiliyor. Ancak biyolojik saat ilerledikçe yumurta kalitesi ve doğurganlık potansiyeli düşebiliyor. Bu noktada tıbbi bir çözüm olarak sunulan yumurta dondurma işlemi, kadınlara gelecekte anne olabilme şansı sunuyor. Bu yazımızda, yumurta dondurma işleminin ne olduğu, kimlere uygulandığı, nasılgerçekleştirildiği ve özellikle bakire bireylerde nasıl planlandığına dair merak edilen tüm soruların cevaplarını bulabilirsiniz.

Yumurta Dondurma Nedir?

Yumurta dondurma, kadının doğurganlık kapasitesini korumaya yönelik olarak geliştirilmiş ileri düzey bir yardımcı üreme teknolojisidir. Bu işlemde, kadının yumurtalıklarından toplanan olgun oositler (yumurta hücreleri), daha sonra kullanılmak üzere hızlı dondurma (vitrifikasyon) yöntemiyle -196°C sıcaklıkta sıvı nitrojen içinde saklanır. Yumurta dondurma işlemi sayesinde, kadının yumurtaları, dondurulduğu yaşta sahip olduğu genetik ve biyolojik yapısını yıllarca koruyabilir. Bu sayede ileri yaşta bile daha genç yaştaki yumurta kalitesiyle gebelik şansı elde edilebilir. Özellikle çocuk sahibi olmayı kariyer, sağlık durumu veya kişisel tercih nedeniyle erteleyen kadınlar için umut verici bir çözümdür.

Yumurta Dondurma İşlemi Kimlere Uygulanabilir?

Yumurta dondurma işlemi, öncelikle tıbbi gerekçeler doğrultusunda önerilir. Aşağıdaki hasta grupları için uygundur:

• Kanser tedavisi (kemoterapi veya radyoterapi) öncesinde doğurganlığını korumak isteyenler,
• Yumurtalık rezervi yaşıtlarına göre düşük olan ve ileride anne olmayı düşünen kadınlar,
• Yumurtalık cerrahisi geçirmiş veya geçirme riski bulunan hastalar,
• Ailesinde erken menopoz hikayesi olanlar,
• Genetik hastalık taşıyıcısı olup, daha sonraki yıllarda embriyo taraması planlayanlar,
• Tedavi süreci nedeniyle gebe kalması ertelenen hastalar.

Türkiye’de yumurta dondurma yasal olarak yalnızca belirli tıbbi durumlarda yapılabilmektedir. Kadının yumurta rezervinin düşük olduğunu belgeleyen resmi sağlık kurulu raporunun sunulması zorunludur. Sosyal nedenlerle (evlilik planlarının ertelenmesi, kariyer hedefleri, uygun partner bulunmaması gibi) yumurta dondurma işlemi henüz yasal olarak serbest değildir.

Yumurta Dondurma İşlemi Nasıl Yapılır?

Yumurta dondurma süreci yaklaşık 2-3 haftalık bir tıbbi takip gerektirir. Süreç aşağıdaki adımları içerir:

1. İlk Değerlendirme:
   • Pelvik ultrasonografi ile yumurtalık rezervi değerlendirilir.
   • Kan testleri (AMH, FSH, LH, Estradiol) ile hormonal durum analiz edilir.
2. Hormon Tedavisi:
   • Adetin 2. veya 3. gününde yumurtalıkların uyarılması için gonadotropin içeren hormon enjeksiyonları başlanır.
   • Bu süreç 8 ila 12 gün sürer ve düzenli ultrason kontrolleriyle yumurta gelişimi takip edilir.
   • Olgun yumurta gelişimini engellemek amacıyla antagonist ilaçlar da tedaviye eklenir.
3. Yumurta Toplama (OPU):
   • Foliküller 18-20 mm boyuta ulaştığında çatlatma iğnesi uygulanır.
   • 34-36 saat sonra yumurtalar genel anestezi altında, transvajinal ultrason eşliğinde aspire edilir.
   • İşlem ortalama 15-20 dakika sürer ve genellikle aynı gün taburcu olunur.

Yumurtalar Nasıl Dondurulur?

Toplanan yumurtalar, embriyoloji laboratuvarında mikroskobik olarak değerlendirilir. Sadece olgun (MII evresindeki) yumurtalar dondurulmaya uygundur. İşlem şu şekilde gerçekleşir:

• Yumurtalar, vitrifikasyon adı verilen hızlı dondurma tekniğiyle özel solüsyonlara yerleştirilir.
• Hızla -196°C derecede sıvı azot tanklarına aktarılır.
• Bu işlemle hücre içi buz kristali oluşumu engellenerek hücre yapısının zarar görmesi önlenir.

Vitrifikasyon teknolojisi sayesinde, yumurtalar 5-10 yıl boyunca biyolojik özelliklerini koruyabilir. Türkiye’de 5 yılı aşan saklama talepleri için Sağlık Bakanlığı izni gereklidir.

Yumurta Dondurmada Önemli Faktörler Nelerdir?

Yumurta dondurma,   işleminin başarısını etkileyen temel faktörler şunlardır:

• Yaş: 20’li yaşlarda dondurulan yumurtalar, kalite ve canlı doğumoranları açısından daha avantajlıdır. 35 yaş sonrası kalite belirgin şekilde azalır.
• Yumurtalık rezervi: AMH testi ve antral folikül sayısı, yeterli rezervin olup olmadığını gösterir.
• Toplanan ve dondurulan yumurta sayısı: Gebelik için yeterli sayıda yumurta gerekir. 35 yaş altı kadınlarda 10-15 yumurta ideal sayıdır. 38 yaş üstü için bu sayı daha yüksektir.
• Laboratuvar altyapısı ve ekip deneyimi: Embriyologların tecrübesi ve kullanılan teknolojiler sürecin kalitesini belirler.

Dondurulan Yumurtaların Çözülmesi

Kadın bebek sahibi olmaya karar verdiğinde, saklanan yumurtalar dikkatli bir çözme süreciyle sıvı azot tankından çıkarılır. Ardından:

• Yumurtalar, mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemiyle partnerin spermiyle döllenir.
• Oluşturulan embriyolar birkaç gün kültür ortamında gelişmeye bırakılır.
• Uygun gelişim evresine gelen embriyolar kadının rahmine transfer edilir.

Dondurulmuş yumurtalardan oluşan embriyolarla elde edilen gebeliklerin sağlık riskleri, doğal gebeliklerle kıyaslandığında artış göstermez. Doğumsal anomali oranları açısından fark saptanmamıştır.

Yumurta Dondurma İşleminin Riskleri Nelerdir?

Her tıbbi işlemde olduğu gibi, yumurta dondurma sürecinin de bazı riskleri olabilir:

• OHSS (Ovarian Hiperstimülasyon Sendromu): Nadiren aşırı hormon yanıtı sonucu karında sıvı toplanması ve rahatsızlık hissi oluşabilir.
• Anesteziye bağlı komplikasyonlar: Yumurta toplama işlemi sırasında kullanılan sedasyona karşı nadiren reaksiyon gelişebilir.
• Yumurtalıkta enfeksiyon veya kanama: Çok düşük oranda görülür.
• İlaç yan etkileri: Bulantı, baş dönmesi, halsizlik gibi geçici semptomlar görülebilir.

İşlem öncesinde hasta tüm bu riskler konusunda detaylı bilgilendirilmelidir.

Bakirelerde Yumurta Dondurma

Bakire bireylerde yumurta dondurma işlemi planlanırken özel değerlendirme yapılması gerekir. Genellikle transvajinal ultrason ve yumurta toplama işlemi standart yöntemdir ancak bu uygulama kızlık zarına zarar verebilir.

Alternatif yöntemler şunlardır:

• Karından (abdominal) ultrason: Vajinal yol tercih edilmeden yumurtalık gelişimi izlenebilir.
• Transabdominal yumurta toplama: Vajinal yol kullanılmadan, özel ekipmanla karın üzerinden yumurta toplanabilir. Ancak bu yöntem daha zordur ve yumurta sayısı düşük olabilir.

Bazı kadınlarda kızlık zarı esnek olduğu için transvajinal işlem zarar vermeyebilir. Yine de hasta tüm olasılıklar ve riskler konusunda bilgilendirilmeli, rızası alınmalıdır.

Bakire kadınlar da ergenlikten itibaren yasal ve tıbbi şartlar sağlanıyorsa yumurta dondurma işlemine başvurabilir. Bu konuda mahremiyet, hasta konforu ve etik kurallar ön planda tutulmalıdır.